HOTUBA YA KAIMU JAJI MKUU PROFESA IBRAHIM HAMIS
JUMA, KUSHEHEREKEA MABORESHO YA JENGO LA MAHAKAMA KUU KANDA YA MBEYA NA
KULIGEUZA KUWA KITUO JUMUISHI CHA KISASA KATIKA KUTOA HUDUMA ZA KIMAHAKAMA
(INTEGRATED JUSTICE CENTRE)
TAREHE 27-07-2017
Mhe. Ferdinand Wambali, Jaji
Kiongozi,
Mhe. Jaji Noel Peter Zaudin
Chocha, Jaji Mfawidhi, Mbeya
Mhe. Jaji John Samwel Mgetta,
Jaji Mfawidhi, Sumbawanga
Mhe. Jaji Atuganile Florida
Ngwala
Mhe. Jaji Dkt. Mary
Caroline Levira
Mhe. Jaji Dkt. Eliezer Mbuki Feleshi
Mhe. …. Mkuu wa Mkoa wa Mbeya
Mhe…… Mkuu wa Mkoa wa
Songwe
Bw.
Dennis Biseko, Muwakilishi wa Benki ya Dunia
Prof.
Angelo Mapunda, Mjumbe Tume ya Utumishi wa Mahakama
Mhe. Hussein Kattanga, Mtendaji
Mkuu Mahakama
Mhe. Katarina Revocati, Msajili
Mkuu
Mhe. John Rugalema Kahyoza,
Msajili Mahakama ya Rufani
Wah. Wasajili na Watendaji
Wadau wa Jengo hili
Wafanyakazi na wageni wote
mliohudhuria;
1.0 UTANGULIZI—
Sina budi kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa kutujaalia uzima na
afya kiasi cha kufika na kushuhudia kukamilika kwa maboresho makubwa katika
Jengo la Mahakama Kuu Kanda ya Mbeya na kuweka huduma za wadau muhimu wa
Mahakama katika jengo moja na huduma za mahakama katika ngazi kuanzia Mahakama
ya Wilaya, Mahakama ya Hakimu Mkazi, Mahakama Kuu na Mahakama ya Rufani ni
kuliita hili jengo kama KITUO JUMUISHI
CHA KUTOA HUDUMA ZA KIMAHAKAMA (Integrated
Justice Centre).
Hii
dhana ya kuwa na huduma mbali mbali ambazo kwa kawaida huwa katika sehemu
tofauti na mara nyingi hata kwa umbali na kuziweka ndani ya jengo au eneo moja
sio geni hapa Tanzania. Katika fani ya biashara, wengi wetu tunafahamu sokoni
unapoenda kupata kununua mahitaji yako au maduka makubwa ya supermarket ambayo utaweza kununua kila
kitu unachotaka kununua katika jengo moja. Mwaka 2015, Bunge la Tanzania
lilitunga Sheria Maalum [ONE STOP BORDER
POSTS ACT NO. 17/2017] iliyoanzisha kituo kimoja cha mpakani kwa nchi mbili
zinazopakana, kwa ajili ya kutoa huduma za VISA, UHAMIAJI na maswala ya ushuru.
Hivyo
hivyo, tutegemee jengo hili litatoa huduma za kimahakama kwa ngazi mbali mbali,
na pia huduma za wadau wa karibu wa mahakama kama WANASHERIA WA SERIKALI,
MAWAKILI WA KUJITEGEMEA, USTAWI WA JAMII, POLISI na MAGEREZA. Kwa sababu MKONGA
WA TAIFA unaopitisha mawasiliano ya haraka tayari yameunganishwa na JENGO HILI,
huduma za mahakama na za wadau ndani ya jengo zitaunganishwa kwa urahisi kwa
mfumo wa utakaosambaa Tanzania na dunia
nzima.
1.1 UTEKELEZAJI WA MPANGO
MKAKATI KWA VITENDO
Maboresho ya huduma ndani
ya Jengo hili ni mfano tu wa utekelezaji wa Mpango Mkakati wa Mahakama kwa
vitendo sio maneno. Mpango Mkakati ulizinduliwa rasmi tarehe 21/09/2016 huko Kibaha na Waziri Mkuu, Mhe. Majaliwa Kassim Majaliwa (MB) kwa niaba ya
Mhe. Rais. Kwa sasa, ni Mpango Mkakati huo ndio unaongoza shughuli za Mahakama zinazolenga
kumuwezesha mwananchi kupata haki kwa wakati. Mpango
Mkakati umegawanyika katika nguzo kuu tatu:
NGUZO YA KWANZA NI:
Utawala bora, Uwajibikaji na Usimamiaji wa Rasilimali. Wananchi watapenda kuona
utawala bora, uwajibikaji na usimamizi bora wa rasilmali unnaonekana kwa
vitendo ndani ya jengo hili.
NGUZO YA PILI NI:
Upatikanaji na utoaji haki kwa Wakati. Wananchi watataka kuona kuwa ngazi zote
za Mahakama na wadau wote walio ndani ya jengo hili la kisasa, wanakamilisha
utoaji wa haki kwa haraka.
NGUZO YA TATU NI:
Kuimarisha Imani ya Wananchi na Ushirikishwaji wa Wadau. Tayari wadau
wamesogezwa na kuwekwa ndani ya jengo hili. Ni lazima hawa wadau na ngazi za
kimahakama, kwa pamoja zihakikishe kuwa wananchi wanakuwa na imani kuwa haki
iliyo na ubora inapatikana kwa haraka bila kugubikwa na vitendo vya rushwa au
utovu wa maadili.
1.2 Jengo hili
ni Picha ya Huduma za Mahakama zitavyokuwa 2025
Jana, nilipokuwa naongea na
wafanyakazi wa Mahakama na kuwasihi walinde na kutunza uwekezaji mkubwa
uliofanyika, niliwakumbusha kuwa huduma zilizopo ndani ya Jengo, hili ni huduma
ambazo Tanzania ya DIRA 2025 inategemea kutoka Mahakama zote nchini. Hivyo
basi, jengo ni ishara
tosha kuwa Mahakama ya Tanzania inaachana na ujenzi wa kizamani na itakuwa
ikijenga majengo shirikishi kwa wadau wengine katika utoaji haki. Ishara ya
dunia ya leo kuwa majengo ni lazima yarahisishe matumizi ya Teknolojia ya
Habari na Mawasiliano (TEHAMA) katika utoaji haki.
Napenda
kutambua umuhimu wa uwepo wa wakuu wa Mikoa ya Mbeya na Songwe— Amos Gabriel Makalla (Mkuu wa Mkoa Mbeya)
na Mhe. Luteni Mstaafu Chiku Galawa (Mkuu wa Mkoa wa Songwe). Hawa viongozi
ndio wanaotegewa na wananchi katika mikoa yao kuratibu shughuli za ustawi na
maendeleo ya wananchi kama Katiba ya Jamhuri inavyoagiza kuwa kazi kubwa ya
Serikali itakuwa ni ustawi wa wananchi.
Napenda
pia kusisitiza kuwa katika utoaji haki, Mhimili wa Mahakama Wakuu unasaidia
kuleta amani na kutatua migogoro ambayo inaweza kuchelewesha ustawi na
maendeleo ya wananchi. Wakuu wa Mikoa na Wakuu wa Wakuu wa Wilaya vile vile ni
wadau muhimu sana katika mfumo wa utoaji haki hapa Tanzania. Wakuu wa Mikoa na
Wilaya wana nafasi kubwa na muhimu katika kusaidia kupatikana kwa majengo mapya
ya Mahakama. Wakuu wa Mikoa na Wilaya ni sehemu muhimu katika taratibu za
kinidhamu za Mahakimu kupitia Kamati za Maadili za Wilaya na Mikoa
wanazoziongoza kanma wenye viti.
Mhimili
wa Mahakama unatambua kuwa ushiriki wa wakuu wa mikoa na wakuu wa wilaya katika
maswala ya utoaji haki ni utekelezaji wa mfumo wetu wa Kikatiba na kisheria ulio
shirikishi na unaotaka Mihimili yote ya Dola ishirikiane katika lengo la kuiwezesha
Mahakama kibajeti ili iweze kutoa haki kwa wakati kwa mujibu wa sheria za nchi.
Jengo hili linatukumbusha safari ndefu ambayo iko mbele yetu watanzania
ya kuiwezesha Mhimili wa Mahakama kuwa majengo ya kisasa, ya kutosha na yaliyo
na vifaa vya kisasa ili Mahakama ishiriki kikamilifu katika utoaji haki kwa wakati
kwa wananchi.
Mahakama bado inayo changamoto kubwa ya kupeleka Mahakama
karibu zaidi na wananchi kwa sababu upungufu wa rasilmali ya kutosha. Vile
vile, Mahakama inachangamoto ya kuifuata nyuma pale serikali inapoamua
kuanzisha mikoa na wilaya mpya. Kuna umuhimu kwa MIHIMILI YA BUNGE wakati
inakubaliana kuanzisha mikoa na wilaya, basi Hazina itenga rasilmali ya fedha
za kutosha mahsusi kwa Mahakama. Aidha, ujenzi wa makao makuu ya mikoa na
wilaya iambatane na ujenzi wa majengo ya Mahakama ili huduma za utoaji haki katika mikoa na
wilaya mpya ziwe sambamba na huduma zinazotolewa na Serikali Kuu na Halmashauri
mbali mbali. Kwa sasa Mkoa wa Njombe unasubiri jengo lake la Mahakama Kuu
wakati inahudumiwa na Mahakama Kuu Kanda ya Iringa. Mkoa wa Songwe unasubiri
kupata jengo la Mahakama Kuu na Mhakama za ngazi nyingine.
4.0 KITUO KINATUKUMBUSHA
MCHANGO WA BENKI YA DUNIA
Napenda kuchukua nafasi hii kutambua uwepo wa Mwakilishi wa
Benki ya Dunia. Benki ya Dunia inatambua kuwa Mahakama iliyo karibu na
wananchi, ni mdau mkubwa katika ujenzi wa uchumi na uwekezaji katika nchi
husika.
Leo ni siku nzuri ya kutafakari mchango mkubwa wa Benki ya
dunia kusaidia azma ya Mahakama ya Tanzania kuwapelekea wananchi wengi huduma
bora za utoaji haki. Kutokana na ushirikiano wa karibu na muda mrefu kati ya
Benki ya Dunia na Serikali ya Tanzania, Benki ya Dunia inafahamu kwa undani changamoto
zinazozikabili Mahakama za Tanzania, wapi mahakama zielekee katika mizani ya kufikisha
huduma bora za utoaji haki kwa wananchi wengi zaidi. Benki ya Dunia inatumia
maneno— Citizen-Centric Justice in Tanzania katika kusisitiza ukweli
kuwa maboresho ya Mahakamahayatakuwa na maana yoyote endapo yatawatenga
wananchi wa Tanzania wengi wao wakiwa masikini sana.
Mahakama inafurahi kuona kuwa Benki ya Dunia, kama mdau
inafutilia kwa ukaribu namna Mahakama inavyokabiliana na changamoto za
uboreshwaji wa huduma. Tarehe 23 Mei 23, 2017 nilisoma jarida la Benki ya dunia lenye stori kuhusu
WANANCHI WA TANZANIA WAWE LENGO LA MABOERSHO YA MAHAKAMA (FEATURE STORY-Citizen-Centric
Justice in Tanzania: Expanding and Modernizing Court Services):
o Jarida
lilitukumbusha kuwa huduma za Mahakama bado haziwafikii zaidi ya wananchi milioni
25.
·
Maboresho ya Mahakama yalenge katika
kuongeza idadi ya wananchi watakaopata huduma za mahakama.
·
Inasisitiza umuhimu kujengwa kwa Mahakama
mpya na kupunguza makali yanayowakabili wananchi wengi ya kutokuwa na majengo
ya mahakama. Benki ya Dunia imetoa wazo kuanzishwa kwa MAHAKAMA ZA KUTEMBEA
(MOBILE COURTS) ili kupeleka huduma za utoaji haki kwenye maeneo yenye
changamoto ya umbali kutoka mahakama za karibu.
·
Jarida lilitoa mfano wa Hakimu
Mahakama ya Mwanzo Kinondoni, Esther
Kihiyo. Anawahudumia wananchi 33
kila siku. Anasikiliza na kuandika ushahidi kwa mkono wake na kuandika hukumu
kwa mkono wake. Jengo la Mahakama ya Mwanzo analofanya kazi Esther Kihiyo halina huduma ya umeme,
kwa hiyo anatumia Mwanga wa jua unaopenyeza kupitia madirishani. Pamoja na
changamoto hizi, Esther anasema bado atafanya kazi licha ya ufinyu wa ofisi na
kumbi za mahakama, licha ya kuwa na mfumo wa ki-elektroniki wa kusajili
mashauri, bila kujali kuwa nafuu anayopata kila siku ni Mwanga wa jua.
·
“Majengo yetu sio mazuri,” anasema
Esther Kihiyo….. “wakati mwingine mvua
zikinyesha majalada hulowa na mengine kupotea”
Baada ya kufanyiwa ukarabati mkubwa, jengo la Mahakama Kuu
Mbeya ni mfano wa kufuatwa wa kutatatua kabisa kawaida ya kuhama hama ofisi
pindi Mahakama ya Rufani inapokuwa na vikao katika Kanda za Mahakama Kuu.
Katika Taarifa aliyoisoma kwa Mhe. Waziri wa Katiba na Sheria
Profesa Palamagamba Kabudi tarehe 14/07/2017, Mtendaji Mkuu wa Mahakama alielezea
changamoto la majengo:
• Mahakama kama mhimili wa Dola
haina jengo lake la Mahakama ya Rufani, wala Makao Makuu;
• Bado lengo la kila Mkoa katika Mikoa 26 kuwa na jengo la Mahakama Kuu bado haijafikiwa. Hata Mikoa yenye
majengo ya Mahakama Kuu yapo katika hali mbaya na ni ya zamani na ya kurithi na yasiyoendana na hali ya sasa ya
utoaji huduma wa Mahakama;
• Mahakama za Hakimu Mkazi 30, ni 10 tu zenye majengo;
• Kati ya Wilaya – 139 zinazopaswa
kuwa na Mahakama ya Wilaya kwa mujibu wa Sheria ni 110 tu ndizo zinazofanya kazi kati ya hizo majengo ya Mahakama 28 ndizo zinazomilikiwa na Mahakama
mengi yapo kwenye ofisi ya Mkuu wa Wilaya, jmajengo ya maendeleo ya Jamii ya
Halmashari n.k.
• Kuna Mahakama za Mwanzo 960. Changamoto
kubwa ni uwepo wa Kata rasmi 3,963
za Kiserikali zinazohitaji huduma za Mahakama ya Mwanzo.
Nyingi ya Mahakama za Mwanzo 960 zilizopo zina ubovu mkubwa usio na mazingira
mazuri ya utoaji haki.
• Nyumba za Majaji nyingi ni za kupanga kwa watu binafsi na tunahitaji
nyumba za kufikia Majaji kila Mkoa zenye huduma toshelezi.
Ingawa Mahakama za Mwanzo zinasikliliza asilimia 70% ya
mashauri yote yanayowasilishwa katika ngazi mbali mbali za kimahakama, mahitaji
ya majengo ya mahakama za Mwanzo bado ni kubwa sana. Chini ya Mpango wa
Maboresho ya Mahakama, ramani ya mahitaji ya majengo mapya ya Mahakama za
Mwanzo imetayarishwa ili kurahisha ujenzi pale fedha zitakapopatikana. Kwa
mfano, ni dhamira ya Mahakama kuwa kila KATA hapa Tanzania iwe na Jengo la
Mahakama ya Mwanzo, na lenye vifaa vya TEHAMA.
Ujenzi wa majengo ya Mahakama za Mwanzo ni hatua muhimu ya
kufikisha huduma za utoaji haki karibu zaidi na wananchi walio wengi huko
katika kata zaidi ya 3500 za Tanzania. Kwa kutambua kuwa gharama za ujenzi ni
kubwa na inaweza kuchelewesha huduma za mahakama kuwafikia wananchi, Mahakama
ya Tanzania, kwa kushirikiana na Chuo Kikuu cha Ardhi, imeanza kutumia
Teknolojia ya Ujenzi wa Gharama Nafuu unaoitwa MOLADI. Teknolojia hii pia
inaweza kupunguza gharama za ujenzi kwa asilimia 50%.
Kupitia utafiti wa kina uliofanywa na idara ya mipango ya
Mahakama, Mikoa ya Mbeya na Songwe ina mahitaji ya majengo ya Mahakama za
Mwanzo ili kufikia azma ya kuwa na Mahakama ya Mwanzo katika kila KATA:
MKOA WA MBEYA
Wilaya
|
Mahakama za Mwanzo zilizopo Idadi ya Kata
|
IDADI ZA KATA
|
UPUNGUFU WA MAHAKAMA ZA MWANZO
|
Wilaya ya Mbeya
|
10
|
64
|
54
|
Wilaya ya Kyela
|
11
|
33
|
22
|
Wilaya ya Rungwe
|
15
|
29
|
14
|
Wilaya ya Mbarali
|
7
|
20
|
13
|
Wilaya ya Chunya
|
8
|
23
|
15
|
118
|
Wilaya
|
Mahakama za Mwanzo zilizopo
Idadi ya Kata
|
IDADI ZA KATA
|
UPUNGUFU WA MAHAKAMA ZA MWANZO
|
Wilaya ya Ileje
|
5
|
18
|
13
|
Wilaya ya Mbozi
|
11
|
29
|
18
|
Wilaya ya Momba
|
14
|
14
|
|
45
|
1. Kituo
litakuwa rafiki kwa wananchi wote na kitahudumiwa na watumishi wa Mahakama
wenye bidii, weledi na wanaochukia vitendo vinavyokiuka maadili. Pamoja na
umuhimu wa kuwakaribisha wananchi kutumia huduma katika jengo, lazima kuwe na
utaratibu kudhibiti usalama na uharibifu na matumizi maaya ya jengo. Namkabidhi
Mheshimiwa Jaji Mfawidhi Mahakama Kuu Kanda ya Mbeya atashirikiana na wadau,
aweke utaratibu wa namna gani wananchi watatumia jengo hili.
2. Fedha
nyingi zimetumika kulifanyia ukarabati mkubwa jengo na kuliwekea vifaa vipya
vingi vya kisasa ikiwa ni pamoja na— Miundo mbinu ya TEHAMA, Huduma ya
mawasiliano ya kimkutano kupitia video (Video Conference Facilities), huduma
ambayo ikitumika inavyotegemewa, inaweza kupunguza gharama za mashahidi,
kwamba, badala ya mashahidi kuletwa Mbeya wanaweza kusikilizwa huko walipo kwa
njia ya video. Majengo ya kisasa yanaendana na umuhimu wa watumiaji kubadili TABIA
na namna wanavyotumia Jengo.
3. Pamoja
na jukumu la kutunza jengo, maboresho na vifaa vilivyomo, kuwepo kwa mfumo wa
matengenezo madogo madogo. Kwa kulitunza na kulienzi, hili jengo liendelee kuwa
la mfano kwa mahakama zote Tanzania.
4. Mahakama Kuu Kanda ya Mbeya itakuwa ni
mfano wa kuigwa katika kukusanya Takwimu ki-elektroniki na pia itakuwa ni mfano
wa kuingiza, kuhifadhi na kutoa taarifa mbalimbali za mashauri kwa njia ya
mitandao.
5. Kwa kuwa Jengo litakuwa na ofisi za wadau wengine
katika utoaji haki, Mahakama Kuu Kanda ya Mbeya itakuwa mfano wa kuimarishwa
kwa ushirikiano wa karibu baina ya wadau hawa wenye jukumu la kutoa haki.
6. Kuongezeka
kwa kasi ya kumaliza mashauri yote, na hasa yale yenye maslahi kwa umma (kwa
mfano: ya kibiashara, ardhi, na makosa makubwa ya kijinai kama—rushwa, madawa
ya kulevya)
7. Kumaliza
mlundikano wa mashauri
8. Kusimamia
shughuli za utendaji wa mahakama na maadili ya maofisa wa mahakama na watumishi
wengine.
MWISHO
Nawaomba wakuu
wa mikoa na wilaya tuwe sehemu ya Mpango Mkakati na program ya maboresho. Kwa nchi
kama TANZANIA yenye mahitaji makubwa lakini rasilmali fedha ni kidogo, ushirikiano
unaoongozwa na Mpango Mkakati ni muhimu.
Nawashukuru sana kwa kunisikiliza.
Ibrahim H. Juma
Kaimu Jaji Mkuu
27-07-2017
<><><><><><<><<
2.0 Maendeleo Endelevu yajengwa
kwa misingi ya Haki za Watoto
“Haki za watoto na siha yao njema, lazima ipewe kipaumbele katika maandalizi ya ajenda ya maendeleo endelevu ya baada ya mwaka 2015. Uwekezaji kwa manufaa ya watoto ni njia bora ya kufuta umaskini, kuongeza kasi ya kuchanua kwa manufaa kwa wote ….”
Children’s rights and
well-being should remain at the centre of the post-2015 agenda. Investment in
children is a fundamental means to eradicate poverty, boost shared prosperity,
and enhance inter-generational equity. It is also essential for strengthening
their ability to reach their potential as productive, engaged, and capable
citizens, contributing fully to their families and societies. Sustainable
development starts and ends with safe, healthy and well-educated children Jarida kwa ufupi linatuonya
kuwa, tukiamua kudharau HAKI ZA WATOTO kwa upana wake sasa, azma ya maendeleo
endelevu ya NCHI hapo baadae, itakuwa hatarini.
3.0 Ustawi wa Watu wa Tanzania
unaanza na Ustawi wa watoto
Kwa hiyo, kitendo cha leo cha ufunguzi wa jengo maalum la
Mahakama ya Watoto ili isikilize mashauri ya watoto, ni tone tu ya mambo mengi
ambayo jamii inatakiwa kufanya ili kuendeleza asilimia ya 50% ya wananchi wake ambao wana umri wa miaka 18 na kurudi chini. Ni tone dogo kwa sababu, kufikishwa katika
mazingira bora ya kusikilizwa kwa mashauri yake hakumpunguzii mtoto— kukosa
elimu, afya bora au hakufanyi mahabusu atakayorudishwa mtoto huyu kuwa na hali
inayozingatia maslahi ya watoto.
Kuna maeneo kadhaa katika Sheria ya Watoto ambayo yanasimamiwa
na mamlaka nyingine. Pamoja na ukweli huo, bado Mahakama ya Watoto inaweza
kutoa ushirikiano kwa mamlaka hizo au amri za mahakama zikasaidia utendaji wa
mamkaka hizo, kwa mfano:
6.0 Sheria Ya Mtoto: Shirikishi
Na Inataka Ushirikiano
Ni nafasi nzuri sana kwa Mahakama kuipa uhai sheria (give life and meaning to the Law of the Child):
7.0 MWISHO:
kama za Watoto: Ziwe
Chanzo cha Mafunzo Kwa Mahakama zingine
7.3 Ukaguzi wa Magereza, Sehemu
wanapozuiliwa watoto, na kufuatilia taarifa
HOTUBA FUPI YA KAIMU JAJI MKUU
KATIKA UFUNGUZI RASMI WA JENGO LA MAHAKAMA YA WATOTO, MBEYA
26 JULAI 2017
1.0 UTANGULIZI—
Sina budi kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa kutujaalia uzima na
afya kiasi cha kufika na kushuhudia UFUNGUZI
RASMI WA JENGO LA MAHAKAMA YA WATOTO hapa Mbeya. Mahudhurio ya Wadau wengi katika
sherehe hizi za ufunguzi ni ishara tosha kuwa utekelezwaji wa Haki za Watoto zilizoainishwa
katika Mikataba ya mbali mbali ya kikanda na Kimataifa na kupewa nguvu ya
kisheria kupitia Sheria ya watoto ya mwaka 2009, linahitaji ushirikiano baina ya taasisi na wadau wa haki
za watoto.“Haki za watoto na siha yao njema, lazima ipewe kipaumbele katika maandalizi ya ajenda ya maendeleo endelevu ya baada ya mwaka 2015. Uwekezaji kwa manufaa ya watoto ni njia bora ya kufuta umaskini, kuongeza kasi ya kuchanua kwa manufaa kwa wote ….”
·
Kwa mujibu wa matokeo ya Sensa ya
watu na Makazi iliyofanyika mwezi Agosti mwaka 2012, Jamuhuri ya Muungano wa
Tanzania ina idadi ya watu Milioni:
44,928,923.
·
Watoto wenye umri: 0 ––– 4yrs. = 7,273,832 = 16.2%
·
Vijana [Young population] 0 ––– 14yrs. = 19,725,456 =43.9%
·
Vijana [Young population] 0 ––– 17yrs. = 22,504,526 =50.1%
Basi, ni wajibu wa Mahakimu wa Mahakama ya Watoto waulize
maswali magumu kwa wale wanaowaleta watoto mahakamani kama huko wanapotoka au
huko watakapo wahifadhi watoto wakati wa kusikilizwa kwa mashauri na baada
kusikilizwa kwa mashauri pana endeleza maslahi mapana ya mtoto.
4.0 Mikataba ya Haki za Watoto Iliyoridhiwa na Tanzania
·
Mkataba
wa Kimataifa wa Haki za Mtoto [UN Convention on the Rights of
the Child (UNCRC)]
·
Mkataba
wa Afrika wa Haki na Ustawi wa Mtoto [African
Charter on the Rights and Welfare of the Child (ACRWWC)]
·
United Nations Standard Minimum
Rules for the Administration of Juvenile Justice (Beijing Rules)
·
United Nations Guidelines for the
Prevention of Juvenile Delinquency (The Riyadh Guidelines).
5.0 Ni Matokeo Ya Kutungwa
Kwa Sheria Ya Mtoto
Kutungwa
kwa Sheria ya Mtoto Namba 21 ya 2009 ni kwa ajili ya haki, ulinzi na ustawi wa mtoto:
·
Sheria hii imekusanya mapendekezo
yote (ya ndani ya Tanzania, Kikanda, kimataifa) kuhusu maboresho ya haki na
maslahi mapana ya mtoto na kutoa nguvu ya kisheria;
·
Baada ya kutungwa kwa Sheria
mihimili ya dola imepewa majukumu ya kutekeleza na kuwajibika. Kwa Mhimili wa
Mahakama, tunategemea Mahakama ya Watoto itusaidie kuwajibika na kutekeleza
Sheria ya Mtoto.
o Mazingira
mbalimbali ambayo yameainishwa na Sheria Namba 21 ya 2009 kuwa ni HATARISHI kwa
mtoto— kama vile uyatima, kutelekezwa, kuteswa, kuzurura, kukinzana na sheria—Mahakama
ya Watoto inaweza kutoa tafsiri na kupanua wigo wa “mazingira hatarishi” ;
o
Mahakama
ya Watoto inaweza kutoa tafsiri na kupanua wigo wa– Ulinzi
na wajibu wa wazazi kwa matunzo ya mtoto,matibabu na elimu;
o Sifa
za mtu kuwa mlezi na uasili wa mtoto;
o
Namna gani Mahakama itawasilisha taarifa
mbali mbali au kutumia rejista ya watoto walioasiliwa kwa Msajili wa Vizazi na
Vifo;
·
Uzuiaji wa kazi za udhalilishaji
kwa watoto chini ya miaka 18.
·
Mahakama ya Watoto inaweza
kutakiwa kutoa miongozo kuhusu mafunzo ya kazi (apprenticeship) kwa watoto
chini ya miaka 18 na kuchunguza mikataba ya mafunzo ya kazi ambayo ni kandamizi
au yasiyozingatia maslahi ya mtoto.
o Mahakama
ya Watoto inaweza kutoa maamuzi ambayo yatazikumbusha Serikali za Mitaa wajibu
wao wa kuboresha ustawi wa mtoto walio ndani ya mamlaka za Serikali ya Mtaa
husika.
o Mahakama
inaweza kuitahadharisha Serikali Kuu na Serikali za Mitaa na Halmashauri
wajenge shule maalum za watoto za kutosha. Hii itasaidia Mahakama ya Watoto
kuwa, badala ya adhabu ya vifungo gerezani, watoto waliopatikana na hatia
wapelekwe. Kwa kuanzisha na kuendesha Shule, Mihimili mingine nayo itakuwa
inaisaidia Mahakama na Magereza kutekeleza wajibu wao kwa mujibu wa Sheria
Namba 21 ya 2009.
o
Serikali za Mitaa na Serikali Kuu
zitasadia sana Mahakama pale zitakapoanzisha vituo vya kutunzia na kulelea
watoto wenye shida ya malezi na Bunge kutoa fedha za kutosha kuendesha vituo
hivyo.
o
Mahakama za Watoto zinaweza
kugundua mapungufu katika Sheria na kupendekeza kuwa Waziri mwenye dhamana ya
watoto atunge kanuni stahiki.
Ni nafasi nzuri sana kwa Mahakama kuipa uhai sheria (give life and meaning to the Law of the Child):
·
kwanza
haki zote stahili zilizoainishwa ndani ya Sheria Namba 21 ya 2009 yanamfaidisha
mtoto.
·
Pili,
wanapotafsiri Sheria Namba 21 ya 2009, pale ambapo wanaona kuna “kutofahamika,
“utata” n.k. wawe na ujasiri wa kuielekeza sheria kufikia malengo mazuri
yaliyowekwa na Mikataba ya Kikanda na Kimataifa kuhusu haki ya watoto.
·
Tatu,
kwa sababu Mahakimu katika Mahakama ya Watoto watakuwa na nafasi ya karibu
kabisa kuona namna vifungu mbali mbali vya Sheria Namba 21 ya 2009 vinavyofanya
kazi, wawe na wepesi kuorodhesha mapungufu katika Sheria hii na kuziwasilisha
mbele ya Kamati ya Kanuni ya Jaji Mkuu kwa ajili ya kupendekeza kwa Mwanasheria
Mkuu wa Serikali kuhusu mabadiliko ya Sheria.
·
Nne,
Mahakimu wawe tayari kukabiliana na matukio ambayo wakati Bunge linatunga
Sheria haikuzitarajia. Nitawapa mfano wa changamoto niliyoletewa siku chache
zilizopita kutoka kwa ….
o
Rahim O. Mpogo, Katibu
Mtendaji, Umoja wa Miradi kwa Viziwi Tanzania [UMIVITA]:
o “Kutokana
na viziwi kuwa sehemu ya jamii ya watanzania ambapo kwa mujibu wa sera ya taifa
ya watu wenye ulemavu ambayo ilipitishwa mwaka 2004 idadi ya viziwi
iliopatikana kupitia sense maalum ya kufanya utambuzi wa watu wenye ulemavu ni
milioni mbili (2,000,000).
o Viziwi
pia hupata misukosuko ya kimaisha ikiwemo kufikishwa/kushtakiwa/kushtaki kwa makosa
mbali mbali wanayotuhumiwa/Kutuhumu.
o Wamekuwa
wakikosa huduma ya ukalimani wa lugha ya alama wakati wa usikilizaji wa kesi
zao kitu ambacho kwa kiasi fulani huwanyima haki ya kupata kile
kinachoendelea..
o Kwa
sasa kuna kesi mbili za viziwi ambazo ziko katika Mahakama ya Mwanzo Kariakoo
na Baraza la Usuluhishi la migogoro ya ardhi Wilaya ya Ilala ambapo malipo kwa
ajili ya huduma ya ukalimani bado hayajakubaliwa.
o Hivyo,
UMIVITA ingependa ofisi yako izitaarifu Mahakama zote nchini kuhusu huduma hii
ya ukalimani kwa viziwi na iwajibike katika malipo ya huduma.
7.1 Wajibu wa
kujisomea na kujua maendeleo katika Haki za Mtoto Duniani
Mahakimu katika Mahakama ya Watoto wasiridhike kwa kusoma
Sheria ya Mtoto tu na Kanuni ambazo anazitumia kila siku wakati dunia
inabadilika na kutafakari haki za mtoto.
Tanzania, kama nchi nyingine zilizoridhia mikataba mbali mbali
kuhusu haki za watoto, inawajibu wa kutoa taarifa za utekelezaji wa mikataba
hiyo. Mahakimu ni lazima tusome Ripoti za Utekelezaji zinazowasilishwa na
Tanzania na pia zile zinazowasilishwa kuhusu Tanzania. Ripoti hizi
zinatuwezesha kugundua mapungufu yetu ya kiutekekezaji na sisi kupanga namna ya
kuboresha utekekezaji.
o Ni
kesi chache sana hukatiwa rufaa na kufika Mahakama Kuu au Mahakama ya Rufani.
Kwa hiyo, mafunzo kuhusu utekelezaji wa Sheria ya Mtoto yatapatikana kutoka
Mahakama za Watoto. Wekeni kumbukumbu zenu vizuri, andikeni hukumu
zinazoelimisha. [Very few cases go very far up to the HC and CAT, we shall be
reading the principles you will be making, to expand the jurisprudence of the
welfare of the child.. [Obtaining coherent information on case law in Tanzania
is hampered by the lack of comprehensive searchable case law data base].
·
Magazeti na TV ni njia rahisi
sana ya kujua mapungufu katika mfumo wa utoaji haki kwa watoto waliokinzana na
sheria.
·
Tanzania
yakiuka Mkataba wa Kimataifa wa haki ya mtoto Gerezani: by-- Mkombe Zanda (Mbeya):
o
Licha ya Tanzania kusaini Mkataba
wa Kimataifa wa Haki za Mtoto, CRC, unaozuia kuwachanganya watoto na watu
wazima gerezani lakini bado kuna watoto wengi wanaokaa magerezani kote nchini
kinyume na mkataba huo.
o
Mbali na kuridhia Mkataba huo wa
Kimataifa, Tanzania pia imeunda Sheria ya Mtoto namba 21 ya mwaka 2009 ili
kulinda haki za mtoto lakini bado juhudi hizo hazijafanikiwa kuondoa uwezekano
wa watoto kuishi magerezani kinyume na matakwa ya kisheria.
o
Kushindwa kwa Tanzania kutekeleza
ipasavyo mkataba huo wa Kimataifa na sheria hiyo iliyoundwa nchini,
kumebainishwa jijini Mbeya na Kamishna Msaidizi wa Kitengo cha Haki za Mtoto na
Marekebisho ya Tabia kutoka Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii Rabikira Mushi
katika mahojiano na Star Tv wakati wa uzinduzi wa Mpango wa Marekebisho ya
Tabia na Mpango wa Utoaji Msaada wa Sheria kwa Watoto Wanaokinzana na Sheria.
Napenda
kuchukua nafsi hii tena kuwashukuru sana kwa kunisikiliza.
ASANTENI
Ibrahim
H. Juma
KAMU
JAJI MKUU
27-07-2017
Hakuna maoni:
Chapisha Maoni